Ney

Neyin Yapısı ve Parçaları

Neyin yapısı nasıldır? Ney hangi parçalardan oluşur?

İki ucu açık silindirik bir yapıya sahip olan ve yapımına “nasıl imal ediyoruz” başlığı altında yer verdiğimiz ney hangi parçalardan oluşur? Ney kamış, parazvâne ve başpâre olmak üzere üç ana parçadan oluşmaktadır.

Neyi Oluşturan Parçalar

1-Kamış:

Birbirine eşit uzunlukta dokuz boğumdan oluşan, et kalınlığı fazla olmayan, dış cidarı sert ve dayanıklı, uygun zamanda kesilerek kurutulmuş bir kamış; neyin ana malzemesini oluşturur. İçerisine üflenen havanın kamışın doğal yapısında bulunan lifleri titreştirmesi neticesinde neyden ses elde edildiğinden dolayı kamışın özenle seçilmesi gerekmektedir.

Kamış (Arundo donax)
2- Parazvâne:
Parazvâne ne demek?

Bu soru sıkça sorulan sorulardan birisidir ve merak uyandırmaktadır. Parazvâne (perazvâne ya da parazvana), farsça kökenli olup kalemtraş, bıçak, kılıç gibi şeylerin sapları ile ağzını birleştirmek için pirinç, gümüş veya altından yapılan bilezik olarak tanımlanmaktadır. (Kaynak: Ferit Devellioğlu, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara, 1984; yalnız bu kaynakta parazvâneye “perazvâne” denilmektedir)


Asli görevi; neyi oluşturan kamışın her iki ucunu korumaktır. Ancak görsel katkısı da günümüzde oldukça ön plana çıkmıştır. Parazvâne 0,30-0,40 mm et kalınlığına sahip metallerden (gümüş, krom, pirinç, alpaka, krom vb.) yapılmaktadır. Parazvâne et kalınlığının ve boyunun uygun olmaması ses tınısını bozabilmektedir.

İşlemeli Gümüş Parazvâne

(resim alıntıdır)

3-Başpâre
Başpâre nedir?
Baş ve pâre (TDK sözlük anlamı: parça, kısım) kelimelerinin birleşmesi neticesinde ortaya çıkan başpâre; neyin üst ucuna takılan parçasıdır. Neyin rahat üflenmesini ve daha temiz ses elde edilmesini sağlamaktadır.
Başpâre nasıl olmalı?
Yapımında manda boynuzu, fildişi, abanoz ağacı, şimşir ağacı gibi sert yapılı ve ses kalitesini bozmayan malzemeler kullanılarak imal edilmiş olmalıdır. Günümüzde başpâreler genellikle delrin (bir plastik türü) malzemeden üretilmektedir.
Morgül ağacına kakma manda boynuzu başpâre (solda) Delrin başpâre (sağda)
Başpâresiz ney olur mu?

İslam coğrafyasında başpâre, sadece Türk neyzenler tarafından kullanılmaktadır. Buradan da anlaşılacağı üzere başpâre olmadan da ney üflenebilmektedir. Ancak, başpâreli olarak üretilmiş bir neyi başpâresi olmadan üflemek akordu değişeceğinden dolayı uygun değildir. Ayrıca kısa yapıya sahip bazı ney çeşitleri de başpâresiz olarak üretilmektedir.

Başpâre nasıl olmalı?
Yapımında manda boynuzu, fildişi, abanoz ağacı, şimşir ağacı gibi sert yapılı ve ses kalitesini bozmayan malzemeler kullanılarak imal edilmiş olmalıdır. Günümüzde başpâreler genellikle delrin (bir plastik türü) malzemeden üretilmektedir.
Peki, ney üflemek zor mudur?

Evet, ney öğrenmek zordur ama asla imkânsız değildir. Uygun ve istikrarlı bir çalışma ile neyden ses çıkartmak sanıldığı kadar zor değildir. Zor olan; neyden derûni ve hâkiki sesi çıkartmaktır ki bu da çok emek istemektedir. Neyden ses çıkartmak konusunda “Neyden Ses Çıkartma ve Oturuş Pozisyonu” başlıklı yazımıza göz atabilirsiniz.

Bu kadar bilgiden sonra ney öğrenmeye yeni başlayanlar için notalar konusunda kendilerine rehberlik edecek nota arşivimizden birkaç eser üfleyerek kendinizi neyiniz ve müziğinizle baş başa bırakabilirsiniz.

Yorum Bırak

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

0
0