Kâzım Karabekir

Kâzım Karabekir, 1882 yılında İstanbul’da doğdu. 1896’da Fatih Askeri Rüştiyesi’ni, 1899’da Kuleli Askeri İdadisini ve 1902 yılında Harbiye’yi bitirdi. 1905 yılında Erkan-ı Harbiye Mektebini tamamladıktan sonra Kurmay Yüzbaşı olarak Manastır’a atandı.

İkinci Meşrutiyet’ten sonra 2’nci Orduya bağlı Edirne 3’üncü Fırka kurmay subaylığına getirildi. 31 Mart Olayı (1909) sırasında Harekât Ordusunda görev yaptı. 1912 Balkan Savaşları’na katıldı ve Edirne savunmasında çarpıştı. 1915 yılında albay rütbesiyle Alman Mareşali Von dor Goltz’un kurmay başkanı oldu ve Irak’ta görev aldı. 1916’da 18’inci Kolordu komutanı olarak ingilizlerle çarpıştı ve Kutü’l Amare’yi aldı. 1918’de 2’nci Kolordu komutanlığını yürütürken 2’nci Ordu komutanlığına da vekalet etti. Erzurum ve Erzincan’ı Ermenilerden aldı. Ermenilerin yaşadığı bölgelerle İran Azerbaycanı’nı işgal ederek ingilizleri bölgeden çıkardı. Aynı yıl Mirliva (Tümgeneral) rütbesine yükseltildi.

Mondros Mütarekesi (1918) sonrasında Sadrazam Ahmed İzzet Paşa’nın genelkurmay başkanlığı önerisini red ederek Erzurum 15’inci Kolordu Kumandanlığına atandı. Erzurum Kongresi’nin toplanmasında önemli rol oynadı. Mustafa Kemal ATATÜRK’ün askerlikten ayrılmasını müteakip onun yanında yer aldı.

Kurtuluş Savaşı sırasında TBMM’nde Edirne Mebusu ve Doğu Cephesi Komutanı olarak görev aldı. Bu görevi sırasında Ermenilerin eline geçmiş olan Kars ve Sarıkamış’ı kurtarmak amacıyla düzenlenen harekâta komuta ederek Ermenileri yenilgiye uğrattı. Bu arada Feriklik (Korgeneral) rütbesine yükseldi. Ermenilerle yapılan Gümrü Anlaşmasını Ankara Hükümeti adına imzaladı.

Kurtuluş Savaşından sonra Birinci Ordu Müfettişliği’ne atandı. 1923’te İstanbul Mebusu olarak TBMM’ne girdi. 1924’te Halk Fırkası’ndan (CHP’den) istifa ederek Rauf Orbay, Ali Fuat Cebesoy, Cafer Tayyar Eğilmez ile Terakkiperver Cumhuriyetçi Fırka’yı (TpCF) kurdu. Kısa bir süre sonra TpCF dinci bir parti olarak suçlandı ve bu partinin halktan gördüğü büyük destek yöneticileri kaygılandırdı. Nitekim, 1925 Şeyh Sait isyanını müteakip TpCF kapatıldı.

1926 yılında İzmir’de Atatürk’e karşı girişilen suikast olayında yer aldığı gerekçesiyle hakkında dava açıldı. İdam talebiyle İstiklal Mahkemesi’nde yargılandı. Yargılama sonunda suçsuz bulundu. Bu olaydan sonra siyaset sahnesinden çekildi ve bir daha milletvekili olması önerilerini red etti.

Atatürk’ün ölümünden sonra yeniden siyasette görev aldı ve 6 Ocak 1939’da yapılan seçimlerde İstanbul Milletvekili olarak TBMM’ne girdi. 1946 yılında TBMM Başkanlığına seçildi. 17 Ocak 1948 tarihinde öldü.