Tahir Makamı

Nevâ makamı dizisinin inici şeklidir. Yâni yerinde Uşşak dörtlüsüne Nevâ’da Râst beşlisinin eklenmesinden meydana gelmiştir. Nevâ makamına olan bu yakınlığı dolayısıyla, Nevâ makamının inici şekli sayılıp basit makamlar arasında ayrıca sıra numarası verilmemiştir.

Tâhir makamı, inici bir makam olduğu için, birinci mertebede güçlü Muhayyer perdesidir. Yarım karar bu perdede yapılır. Bu tîz bölgede bir seyir alanı meydana getirmek için ana dizinin durağı üzerindeki Uşşak dörtlüsü tîz durak Muhayyer üzerine simetrik olarak aynen göçürülmüştür.

Tâhir makamı inici bir makam olduğu için, birinci mertebede güçlü tîz durak Muhayyer perdesidir. İkinci mertebede güçlü ise ana dizinin güçlüsü olan Nevâ perdesidir. Fakat nâdiren bâzı eserlerde birinci mertebe güçlü Nevâ, ikinci mertebe güçlü Muhayyer perdesi olarak da kullanılmıştır. Birinci mertebe güçlü Muhayyer perdesi üzerinde Uşşak’lı, ikinci mertebe güçlü Nevâ perdesi üzerinde Râst ve Buselik çeşnili kararlar yapılır.

Tâhir makamının ana dizisinde Nevâ perdesi üzerinde Râst
çeşnisi vardır. Fakat bâzan inici nağmelerde iniş câzibesiyle Eviç perdesi yerine Acem perdesi kullanılabilir. O zaman Nevâ perdesi üzerinde Bûselik, Çârgâh perdesi üzerinde de Çârgâh çeşnileri meydana gelir ki, bu perdelerde adı geçen çeşnilerle asma
kararlar yapılabilir. Eviç perdesinde de Segâh’lı asma karar yapılabilir.

Nevâ perdesinde Râst çeşnisinin bir tanînî üstünde, yâni Hüseynî perdesinde Uşşak çeşnisi bulunursa da, Tâhir makamı Hüseynî perdesinde pek asma karar yapmaz. Halbuki Muhayyer makamı çok zaman ikinci mertebe güçlüsü Hüseynî’den Nevâ perdesine inip, Nevâ’da Râst’lı asma karar yapar.

Nevâ makamı gibi si için koma bemolü, fa için bakiye diyezi donanıma yazılır.

Makam inici olduğu için tîz taraftan genişler.

1. Durak perdesi üzerindeki Uşşak dörtlüsü simetrik olarak tîz durağın üzerine göçürülür. Giriş seyrinde kullanılan genişleme, her zaman bu genişlemedir. Bunu başta (dizisi maddesinde) incelemiştik.
2. Nevâ perdesi üzerindeki Râst beşlisi Muhayyer perdesinde bir Bûselik dörtlüsü eklenmesiyle Acem’li Râst dizisi hâlinde uzatılır. Fakat bu tip genişleme giriş seyrinde kullanılmaz ve bu genişleme ile Muhayyer perdesinde Bûselik çeşnisiyle kalınmaz. Ancak bazen nağmeler Nevâ perdesine inerken veyâ Muhayyer perdesi üst oya yaptığı zaman Muhayyer’deki Bûselik dörtlüsünün sesi olan Tîz Bûselik perdesi kullanılır.

Tîz durak Muhayyer perdesi civarından seyre başlanır. Bu tîz bölgede ve Nevâ perdesi üzerindeki Râst çeşnisinde karışık gezindikten sonra Muhayyer perdesinde Uşşak çeşnili yarım karar yapılır. Yine karışık gezinerek Nevâ perdesinde ikinci mertebe güçlü olarak asma kararını yapar. Bu arada diğer asma kararları da göstererek, Dügâh perdesinde Uşşak çeşnisi ile tam karar yapılır.

Not: Bu makamın icrâsından sonra, yerinde Bûselik dizi veyâ beşlisi ile karar verilirse, Tâhir Bûselik makamı meydana gelir.