Bayati Makamı
Adını Oğuzlar’ın bir kolu olan Bayat Türkleri’nden aldığı düşünülen ve beş asırdan beri kullanıldığı tahmin edilen Bayati Makamı’nın mûcidi bilinmemektedir.
Uşşak makamı ile aynı diziyi kullanmakla beraber orta perdelerden seyire başlaması ile uşşak makamından ayrılır. Bu yapısı ile Türk mûsikisi makamların teşhis ve tarifinde makam kavramının “dizi” ile değil “seyir” ile oluştuğuna yönelik tipik bir örnektir.
Uşşak makamına oranla daha az karamsar bir yapıya sahip olan bayati makamı basit makamlar arasında yer almaktadır.
Bayati Ney Taksimi – Aka Gündüz Kutbay
Dûgâh (La) perdesidir.
Çıkıcı-inici karaktere sahiptir ve Uşşak makamından ilk olarak bu özelliği ile ayrılır.
Yerinde Uşşak dörtlüsüne Nevâ’da Bûselik beşlisinin eklenmesinden meydana gelmiştir. Uşşak makamı dizisinin aynısıdır.
Dörtlü ile beşlinin ek yerindeki Nevâ (re) perdesidir. Üzerinde Bûselik çeşnili yarım karar yapılır.
Segâh perdesinde eksik ferahnaklı ve eksik segâhlı asma kararlar; ayrıca, râst perdesinde de râstlı asma karar yapılır.
Ayrıca; bayati makamı için acem perdesi (Fa) çok önemli bir perdedir. Makam seyre dahî bu perde civarından başlar. Nevâ (Re)-Acem (Fa) arasını çok kullanır. (Uşşak Makamından 2. Farkı)
Yine bayati seyri sırasında; seyrin sonlarına doğru yaklaşırken (sonunda değil), nevâda hicazlı bir geçki yapılarak, nevâda hicazlı, çârgâhta nikrizli asma kararlar yapılır. (Uşşak Makamından 3. Farkı)
Uşşak makamında olduğu gibi yalnızca si için koma bemolü donanıma yazılır.
Dügâh, Segâh, Çârgâh, Nevâ, Hüseynî, Acem, Gerdâniye, Muhayyer’dir.
Nevâ’da Hicaz, Çârgâh’da Nikrîz çeşnilerinin sesleri Nevâ, Hisar, Eviç, Gerdâniye’dir
Uşşak makamının pestte genişlemesine karşın bayati makamı tizde genişleme yapar. Pestte hiç genişlemez, pest sesleri kullanacak olursa da aynı uşşak gibi yegâhta rast beşlisinin seslerini kullanır. (Bkz:Uşşak Makamı)
Tizde de yine iki şekilde genişler.
- 1. Karar perdesi üzerindeki uşşak dörtlüsü, tiz durak üzerine taşınarak Simetrik genişler.
- 2. Nevâ perdesi üzerindeki bûselik beşlisine, muhayyer perdesi üzerinde bir kürdî dörtlüsü ilavesi ile yeni dizi oluşturarak genişler.
Not: Bayati makamının seyrinde Muhayyer perdesi üzerinde asma karar yapacak şekilde uzun kalışlar yapılmaz.
- Uşşak makamı çıkıcı, Bayati Makamı çıkıcı-inici seyir karakterine sahiptir.
- Bayati makamı özellikle nevâ-acem perdeleri arasını çok kullanır (Özellikle de giriş seyrinde daha da fazla). Uşşak makamı ise bu perdelerde sıkça dolaşmaz, karar ve altını daha çok kullanır.
- Bayati makamında, özellikle karara yaklaşınca inici melodilerde nevâ perdesi üzerinde bir hicaz geçki yapılır. Uşşak makamında bu yoktur(Bu geçkiyi yapan istisna eserler bulunmaktadır).
- Uşşak makamı karar perdesi altında (rast makamından ödünç aldığı yegâhta rast beşlisi ile) pest tarafta, bayati makamı ise tiz durak üzerinde (simetrik ve yeni dizi oluşturarak) tizde genişler.
Related Articles
-
Kız Ney900,00 ₺ – 1.650,00 ₺
